De arbeidsmarkt is een markt, waar blijft marketing?

Hoge wervingskosten, onvindbare kandidaten en groeiende berg vacatures. Je kunt het afdoen als iets dat overwaait of erop hopen dat alles weer normaal wordt, maar intussen gieren de kosten voor werving of retentie van personeel de pan uit. De arbeidsmarkt legt veel druk op werkgevers. Kandidaten hebben veel te kiezen en kijken naar veel meer dan salaris of de aanwezigheid van een tafeltennistafel. ‘Werk is een merk geworden, maar de vraag is hoe je grip krijgt op het werkgeversmerk’ legt Mark Schoones uit, naar aanleiding van de enorme belangstelling voor marketingmethoden in recruitment . 

De arbeidsmarkt wordt steeds vaker gezien en benaderd zoals je een consumentenmarkt zou benaderen: met USP’s, een werkgeverspropositie, duidelijke segmenten, mediaplanning en een ‘tone of voice’, alles in HR-communicatie is marketingdenken geworden. Met de nodige Britse krachttermen, zoals marketeers graag doen: Employer branding, recruitment marketing, HR position management, employee retention, job advertising; waar het één begint, stopt het ander maar de gemene deler is dat werkgevers zich in de afgelopen jaren sterk zijn gaan verdiepen in hun marktgerichtheid. Dus marketing.

NIEUW NIMA Masterclass: Employer Marketing
Een geïntegreerde visie op werkgeversmarketing van employer branding tot job advertising, van marketing tot de recruitment operatie. 12 september – Diemen

Schoones en zijn collega Nathan Kroes staan aan het roer van Twenty Two; een full service marketingbureau voor werkgevers werkend voor onder andere Odido, PostNL en Pon. Ook zij verbazen zich nog geregeld over de volgehangen kerstboom aan noviteiten die in de afgelopen jaren over de HR-afdeling is uitgestort. Specialisten als zij zijn al wat jaren – decennia soms – gewend aan werkgevers die zich heel gericht en merkbewust richten tot potentiële werknemers, maar het is wel een heel stuk dynamischer geworden nu de vraag stijgt en het aanbod niet navenant kán toenemen omdat we nu eenmaal te maken hebben met een krimpende beroepsbevolking.

Waar blijft marketing, nu de arbeidsmarkt een echte markt is geworden? Van grote bedrijven en organisaties kennen we vaak die ‘marketingplanmatige bewerking’, maar met name in branches waar tot voor kort weinig ongemak werd gevoeld bij het zoeken, vinden en binden van goede mensen, zijn het barre tijden. Het meedenken door marketingprofessionals of juist het marketingdenken door HR-professionals kent een heel eigen dynamiek. Zes vragen.

Een moment van setting the scene: Sinds de corona crisis lijkt het onderwerp Employer Branding ineens o-ver-al op te duiken. Of lijkt dat maar zo en speelt dat al veel langer?

‘Het hele idee van een werkgeversmerk stamt uit de vroege jaren ‘90. Maar de interesse rondom termen als employer branding of werkgeversproposities golft mee met de arbeidsmarkt. Dat is tegelijkertijd logisch én ironisch. In tijden van tekorten op de arbeidsmarkt, gaan werkgevers ineens nadenken over hun merk. Terwijl we toch marketing breed weten dat structurele investeringen in je merk ervoor zorgen dat je zware tijden beter doorkomt. In die zin verschilt werkgeversmarketing dus niet veel van consumentenmarketing. Behalve dan dat de bouwstenen van een werkgeversmerk fundamenteel verschillen van dat van een consumentenmerk.’
 

Wat máákt een goed Employer Brand? Is er een criterium dat je kunt gebruiken om te bepalen of je er goed voor staat?

‘Je werkgeversmerk is de etalage van je organisatie. Een etalage waarin functionele en emotionele voordelen op een onderscheidende maar geloofwaardige wijze consistent worden uitgedragen. Een sterk employer brand geeft een goede, verleidelijke indruk van je organisatie als werkgever, werkplek en de cultuur.’

Ook voor employer branding geldt: zelf doen of uitbesteden. We snappen dat jij een marketing-dienstverlener bent, maar eerlijk antwoord: kún je dit als marketingprofessional of als marketingafdeling? Of is het toch beter er een externe blik bij te trekken?

‘Wat we merken is dat onze externe blik vooral voordelig is vanwege de versnipperde verantwoordelijkheden binnen werkgevers. We komen zulke verschillende situaties tegen. Van HR-afdelingen die het allemaal zelf op moeten knappen, tot Talent Acquisitie-teams die zich voornamelijk richten op de onderkant van de recruitment funnel, tot marketeers die met de kruimels vanuit hun budget ook nog ‘iets’ met het werkgeversmerk moeten doen.’

‘Soms voegen we marketingkennis en -kunde toe aan HR-professionals, soms ontzorgen we inhouse recruiters met merkdenken en soms maken we aan corporate communicatie duidelijk dat je tijdens deze periode met alleen een vacature de wedstrijd niet wint.’

De ‘oude’ arbeidsmarktcommunicatie was vaak een eentweetje met corporate communicatie en HR. Lijkt het zo of is het zo dat de marketingafdeling of aanwezige marketingprofessional die rol heeft overgenomen?

‘Soms deels. Soms volledig. Wat de voornaamste uitdaging is, is om iedereen op hetzelfde level te krijgen. Traditionele marketeers snappen doorgaans niks van de recruitment funnel. HR-mensen wat minder van marketing. En recruiters denken vooral aan de lege bureaustoelen van vandaag en niet die van morgen.
Het is goed dat die disciplines in toenemende mate met elkaar praten. Maar we merken dat wij als full service bureau, met kennis over alle disciplines heen, een welkome vertaalvis zijn tussen die drie afdelingen.’

Marketeers hebben soms de schijn tegen van ‘verleiders’, om het netjes te zeggen. Dat lijkt een beetje te botsen met de cultuur die HR zo eigen is en waarin integriteit en persoonlijke aandacht zo’n belangrijke rol spelen. Kunnen HR-professionals wel uit de voeten met die marketingtaal vol ‘winnen’ en ‘concurrenten verslaan’.

‘Oh, het zijn volstrekt andere beestjes. Absoluut. Maar ze spreken dan wel niet dezelfde taal; ze moeten toch echt dezelfde kant op gaan lopen. Anders heb je er binnenkort een hoop meer lege bureaustoelen bij. Inclusief die van jezelf.’

‘We zitten als bedrijven, en als samenleving, met z’n allen met hetzelfde gigantische probleem: De arbeidsmarkt krimpt, de arbeidspopulatie vergrijst en als in Den Haag de wind nog wat harder naar rechts gaat waaien, stokt de instroom van arbeiders van buitenaf ook.
Dat zorgt, ongeacht op welke afdeling van het kantoor je bureau staat, uiteindelijk voor gedoe voor iedere bloedgroep.’

‘Dat besef, dat we als werkgevers echt wat meer naar voren moeten leunen richting de arbeidsmarkt, moet ervoor zorgen dat cultuurverschillen worden overbrugd. En ik zeg ‘moet’ omdat dit pure noodzaak is. Anders ben je echt gezien als werkgeversmerk en uiteindelijk ook als bedrijf, is onze overtuiging.’

Zoals in veel marketingvakgebieden wordt ook op het terrein van recruitment marketing een hoop verwacht van AI. Speelt dat een rol in recruitment?

‘Als Nima gastdocent AI & Marketing kan ik moeilijk AI afdoen als vergankelijke trend. Momenteel zie ik echter dat het kennisniveau en de operationele kunde binnen werkgevers marketing grotere problemen kent dan de implementatie van de volgende generatieve AI-tool. Krijg eerst maar eens zicht op heel je kandidaatreis. Richt eerst maar eens de fatsoenlijke attributie tooling in op je volledige employer marketing proces. Ontwikkel eerst een strategie rondom het activeren van latente werkzoekenden. Dan hebben we het daarna wel over het automatisch genereren van afbeeldingen voor je Werken-bij-platform.’

Credits Visual Pexels Andrea Piacquadio

NIMA Senior Marketing Professional: ‘Kotler took a lifetime to master marketing’

Hij is al zijn leven lang met marketing bezig en probeert het nog steeds onder de knie te krijgen, zo schreef Philip Kotler begin dit jaar in een artikel op de website van de Amerikaanse NIMA, de American Marketing Association (AMA).

Senior Marketing Professionals (SMP’s) etaleren hun senioriteit natuurlijk niet de hele dag, maar ze kunnen goed reflecteren op zichzelf én ze weten als géén ander dat marketingsucces geen vaste formule heeft, maar wel een heleboel inspiratiebronnen. Senior bén je niet, dat word je. Wie zorgde ervoor dat er een kwartje viel? Wat zou eigenlijk iedereen in het marketingvak moeten lezen, volgen, bezoeken, ervaren of gebruiken? Welke mind blowing insight heeft bijgedragen aan jouw vorming als senior en als mens? Die vragen staan centraal in deze columnreeks van NIMA SMP’s.

Deze NIMA SMP-column over ‘Grote inspirators op weg naar marketingsenioriteit’ is geschreven door digital native marketingondernemer Bas Schipper SMP, strategisch marketeer met een voorliefde voor de marketing van duurzame producten en tech. meer dan tien jaar marketeer in de reclame en reclamemaker in de marketing. Werkte samen met tientallen bekende en bij het grote publiek minder bekende niche-merken in b2c en b2b. Door NIMA-gecertificeerd als Senior Marketing Professional (SMP).

In alle bescheidenheid, natuurlijk, want ondertussen wordt Kotler wel de ‘Vader van de Moderne Marketing’ genoemd. Generaties getrainde marketeers zijn grootgebracht met zijn ‘Principles of Marketing’ en zijn volgende marketingmanagement-encyclopedieën. Hij IS een marketing-encyclopedie. En toch zegt hij, uitgerekend hij, dat je het nooit zult leren.

‘You can learn marketing in a week, but it takes a lifetime to master.’- Philip Kotler

Deze uitspraak is natuurlijk ook gewoon een beetje marketing van Kotler, die regelmatig updates van zijn boeken schrijft en er veel verkoopt. Laat dat maar aan Philip over. Kotler heeft wel een punt. En dat is het belang van levenslang leren door senior marketeers.

Voor andere professionals is levenlang leren heel normaal, zoals voor advocaten. Ondanks dat elke Nederlander wordt geacht de wet te kennen, zijn advocaten wel verplicht om zich continu bij te scholen. Of, bijvoorbeeld, accountants. Ondanks dat een overvloed aan software en apps eenvoudig boekhouden voor iedereen beschikbaar heeft gemaakt, willen belanghebbenden van bedrijven toch de zekerheid dat de cijfers een getrouw beeld geven en dat rapportages compliant zijn aan wet & regelgeving en beroepsregels voldoen. Of neem beroepsmilitairen. Zij zijn er voor onze collectieve veiligheid, komen zo nodig in actie en zijn getraind. We willen kunnen vertrouwen op deze professionals.

‘In de meeste kantoortuinen groeien geen geldbomen’

Maar voor marketeers is continue professionele ontwikkeling helemaal niet heel normaal. Terwijl marketeers uiteindelijk de taak hebben om voor omzet met goede marges te zorgen. Dit jaar, volgend jaar en de jaren daarna. Dat is best een verantwoordelijkheid. Want die omzetten en marges komen bij de meeste bedrijven niet uit de lucht vallen. En in de meeste kantoortuinen groeien ook geen geldbomen. Senior marketeers moeten daar wel wat voor doen.

Dan is het, in mijn ogen, meer dan een prettige bijkomstigheid dat de marketeers die er op worden uitgestuurd om doelen te halen weten wat ze doen. Geleerd hebben van hun eigen ervaringen. Hun eigen wijsheden niet vast laten roesten tot stokpaardjes. Maar die blijven toetsen, verrijken of herzien. Een open groeimindset hebben. Over de schuttingen van hun eigen scherm, organisatie, branche en ook landsgrenzen kijken wat ze van anderen op kunnen steken.

Met anderen bedoel ik experts. Het kaf van het koren door het NIMA gescheiden en door dit Ministerie van Marketing op PE-waarde getaxeerd voor hun NIMA-gecertificeerde Senior Marketing Professionals (SMP). Kwaliteit dus.

Toen NIMA in 2010 aansloot bij het internationale keurmerk voor senior marketeers, was ik een van de launching SMP’s. Inmiddels ben ik meer dan tien jaar gecertificeerd. In de loop der jaren heb ik masterclasses en mastercourses gevolgd van nationale en internationale experts uit diverse vakgebieden in marketing die met hun voeten in de klei staan en weten waar ze het over hebben. Sommigen heb ik daarna, in enkele gevallen en in verschillende vormen, op onderdelen ook betrokken in samenwerkingen met mijn opdrachtgevers.

Een paar voorbeelden van mijn PE-activiteiten zijn: Blue Ocean Strategy van Matt van der Poel van (destijds) Fresh Forward. Business Model Innovatie van Maayke Doyer, van Business Model Inc. Businessplan op 1 A4 (OGSM), Positionering en Internal Branding door Marc van Eck, van (tegenwoordig) TBWA. En meest recent twee courses van Mark Ritson, onder andere award winning marketingprofessor bij LBS en MIT en gevierd consultant van de topmerken van LVMH: Brand Management en Management.

‘Een Senior Marketing Professional kun je om een boodschap sturen.’

NIMA-gecertificeerde Senior Marketing Professionals tekenen wel ergens voor. En staan, in mijn ogen, dan ook ergens voor. De SMP weet wat hij of zij moet doen – en vooral ook moet laten! – om de gewenste resultaten te krijgen. Krijgt Het Plan op papier en van het papier. Kan problemen onderweg duiden, adresseren en oplossen. Heeft de ideale combinatie van ervaring, actuele kennis van zaken en moderne skills om dingen voor elkaar te krijgen. Een Senior Marketing Professional kun je om een boodschap sturen.

Tot zover het marketingpraatje – had iemand anders verwacht in een column? Zoals altijd is de praktijk weerbarstiger, zoals Philip Kotler in het in de inleiding genoemde artikel over zijn vijftig jaar in marketing vertelde – ondertussen weet Abraham wel waar hij de mosterd haalt.

“You can learn marketing in a week, but it takes a lifetime …” staat sinds jaar en dag op mijn website, als rationale van mijn belofte van continue vernieuwing en hoe ik zoal aan mijn kennis en inspiratie kom.

Voor mij betekent NIMA-gecertificeerd Senior Marketing Professional zijn een journey. Het is de totale optelsom van de complete ervaring die ‘transformerend’ is. Van elke expert pik je wat op, je mixt het met je eigen ervaring en neemt het mee naar je volgende uitdagingen.

‘De Grote Les: Koers houden met strategie, flexen met tactieken.’

En als ik er dan toch een “mindblowing” zou moeten noemen, dan zijn het mijn meest recente PE-activiteiten: de mini-MBA courses van Mark Ritson met zijn afsluitende simulaties; de proeve van bekwaamheid, de finale test. Zoals F1-simulatoren voor F1-coureurs, is een business simulator ook een realistische training voor marketingprofessionals – met een echte Wow-factor. In een paar woorden: Alles uit de kast. De Grote Les: Koers houden met strategie, flexen met tactieken. Daarna is het mMBA Alumni Netwerk er voor inspiratie, updates en persoonlijke ondersteuning van Ritson tijdens je continuing journey.

To be continued

Fotocredits: Wikicommons

SMP’s leveren het vak rijkgevulde Kliko vol marketingleed en klantfrustratie

De NPS is ein-de-lijk naar de eeuwige marketing-jachtvelden begeleid. En marketeers die meedoen aan krimpflatie mogen van de Senior Marketing Professionals in het NIMA-netwerk op zoek naar een baan in de beveiliging of aan de slag als dierverzorger. Niets ten nadele van díe eerzame beroepsgroepen overigens, zolang ze maar wegblijven uit het marketingvak. Sterker: ze belandden op de SMP-break out van de NIMA Marketing Day in Utrecht in ‘De afvalbak van het Marketingvak’, samen met nog een rijtje irritaties die de seniors deelden en waarvan werd besloten ze uit het marketingvak te verdrijven.

Jeukbegrippen en eeuwig terugkerende vooroordelen

Het vrij hilarische onderdeel van de bijeenkomst waarbij zo’n zestig senior marketeers aanwezig waren vormde het slotstuk van een lunchbreak waarin eerst NIMA-voorzitter Rob Overduin de aanwezigen toesprak, vervolgens een podium-interview werd gehouden door SMP Bestuursvoorzitter Arjan Rattink met voormalig Marketeer of the Year Erik van Engelen en dus werd doorgepakt met een rijtje gedeelde frustraties van marketeers zélf. Die werden aangedragen en ter stemming voorgelegd aan de aanwezigen door Marieke Heesakkers SMP, Renate Manders SMP en Rob Revet SMP: jeukbegrippen, eeuwig terugkerende vooroordelen onder marketeers en fenomenen waarvan de marketeers zich verre horen te houden. Veel marketingprofessionals herkennen ze en als je met elkaar afspreekt ze niet meer te gebruiken helpt het. Misschien. Een beetje.

Dat de Senior Marketing Professionals een redelijk hechte groep vormen in ideeën en overtuigingen over marketing als bedrijfsfunctie werd al snel duidelijk tijdens de meeting, want van de 13 genomineerden aan Kliko-content haalden liefst tien de consensus: ‘afvoeren die hap’.

In willekeurige volgorde werd in een stevig tempo voor eeuwig afgerekend met

  • Marketeers die meedoen aan krimpflatie
  • Middelmatige marketingdiensten door gemakzuchtige ‘One-size-fits-all’-oplossingen
  • De NPS-score als zinvolle marketingmetric
  • Het gebruik van modellen, situaties en voorstellingen die ‘Het ideale leven’ verbeelden
  • Het verbranden van alle marketingschepen bij het aantreden van een nieuwe manager, directie, eigenaar (stop ‘ctrl-alt-delete’ in marketing)
  • Greenwashing
  • Gezeur om een vaste marketingstoel in de directiekamer
  • De eilandcultuur van marketeers (‘de organisatiecultuur is een verantwoordelijkheid van de hele organisatie en zeker van marketeers’ en ook ‘de krapte op de arbeidsmarkt is óók een probleem voor ‘de marketing’)
  • Het invullen voor een ander (als in: ‘consumenten zijn niet klaar voor duurzame keuzes’ en meer)
  • Marketeers-egocentrisme (het leven van de meeste mensen líjkt niet op dat van marketeers)

Al met al een stevige afvalcontainer die aan de weg bij het Amsterdam Rijnkanaal werd gezet, al moet in de praktijk nog maar blijken of het een beetje wil lukken met zo’n marketing-opruimactie. Doel was dan ook eerder eens met elkaar te delen dat veel marketingprofessionals tegen dezelfde – soms langdurig aanhoudende – misvattingen en frustraties aanlopen. Dat maakt marketing marketing natuurlijk, maar met zoveel beroepsgenoten onder elkaar willen sommige thema’s weleens terugkeren.

De NIMA SMP-community is de groep NIMA-leden die zich hebben laten accrediteren door hun beroepsvereniging onder auspiciën van de Europese koepelorganisatie EMC. Zij mogen om die reden SMP achter hun naam voeren en moeten jaarlijks PE-punten verzamelen om daarmee voor opdrachtgevers, werkgevers en collega’s aan te tonen dat zij de ontwikkeling van hun beroepsspecifieke kennis en vaardigheden bijhouden en laten controleren.

Meer over deze persoonsgebonden titel en over de achetgrond ervan lees je hier

SNS Bank, De Koffiejongens en Soof Drinks Marketing Companies of the Year

In Utrecht zijn vandaag de winnaars bekend gemaakt van de Jaarprijzen voor de Marketing Company of the Year. Volgens de vakjury leverden SNS Bank (categorie Large), De Koffiejongens (Medium) en Soof Drinks (Small) de grootste marketingprestatie in Nederland in het kalenderjaar 2023. Met de jaarprijzen beloont het Nederlands Instituut voor Marketing de gehele marketingstrategie van een bedrijf of merk. 

De bekendmaking en uitreiking vond plaats in De Fabrique, waar tijdens de NIMA Marketing Day 2024 ruim 1700 vak- en branchegenoten bijeen zijn om recente ontwikkelingen en best practices in marketing uit te wisselen.

Het marketingteam van SNS Bank liet in zijn categorie mede-genomineerden Hornbach en Zeeman achter zich. In de categorie Medium waren het Van Gogh Museum en Processionals de runners up. In de categorie Small won Soof Drinks van overige genomineerden Oma’s Soep en SeniorWeb.

Marketingtopsport

De voordrachten tot nominatie voor deze bijzondere beloning van de marketinginspanningen zijn in de loop van afgelopen voorjaar bijeen gebracht door NIMA-leden, vakspecialisten en topmarketeers in bedrijfsleven en onderwijs. De jury heeft in eerste instantie uit bijna honderd inzendingen een longlist samengesteld, die vervolgens op basis van een uitgebreide vragenlijst is teruggebracht tot een shortlist per categorie. Deze organisaties zijn uitgenodigd om hun case te presenteren aan de jury, waarna een winnaar is bepaald.

Juryvoorzitter en voorzitter van de categorie Large, Jan Willem Koch RM van Hallmark, stelt dat de jury positief verrast is door zowel het grote aantal als de hoge kwaliteit van de nominaties voor de NIMA Marketing Company of the Year Awards. Volgens hem wordt in Nederland marketingtopsport bedreven, ook – of juist – als je dat vergelijkt met omringende landen: ‘Opvallend was dat dit jaar dat veel organisaties zijn genomineerd door externen en dus niet door de organisaties zelf, wat de waarde van de nominatie misschien nog wel verhoogd.’

Marketing als drijvende kracht

Over winnaar SNS Bank in de categorie Large was de vakjury unamiem, ‘al was het een close call’. Uit het juryrapport: ‘SNS positioneert zich in het Nederlandse bankenlandschap als “menselijk alternatief”, waarbij de mens en al zijn plannen en dromen voorop staan en daarna pas het geld. De fundamentele keuzes in de marketing P’s zijn niet alleen vernieuwend, gedurfd en goed uitgedacht, maar extra uitdagend binnen de strakke kaders van de financiële markt. Het is bewonderenswaardig dat het marketingteam de drijvende kracht is geweest achter deze grote ommekeer, die vervolgens ook echt is doorgevoerd in meerdere onderdelen van de bedrijfsvoering.’

Gevestigde orde moet mee

De Koffiejongens danken hun winst aan hun vermogen ‘om echt de status quo te veranderen’ zo stelt de jury van de categorie Medium. Het bedrijf blijkt in staat om de markt te veranderen door een voorbeeld te stellen. ‘Hierin bieden ze ook echt een oplossing, waarbij de grotere en gevestigde orde eigenlijk ook mee moet in de verandering. De Koffiejongens maken met een klein budget en een klein team echt impact, zonder daarbij concessies te doen aan kwaliteit. Overal is over nagedacht, de marketingmix klopt helemaal. Innovatief en vernieuwend voor de volgende generatie, met een duidelijk doel op het terrein van duurzaamheid.’

‘Zonder zooi, weet wat je drinkt.

Het beste Nederlandse marketingbedrijf in de categorie Small (met een omzet tot 7 miljoen euro) werd overtuigend gewonnen door Soof Drinks, een relatief jong merk dat zich sterk heeft onderscheiden in de drankenindustrie met een krachtig en uniek product: drankjes gemaakt van 100% natuurlijk fruit, groenten en kruiden. Uit het juryrapport: ‘De consistentie in de merkboodschap – zonder zooi, weet wat je drinkt -, de nadruk op natuurlijke ingrediënten en duurzaamheid, het vermogen om een uniek productaanbod te leveren, maar vooral ook de  bewuste keuze om een merk te bouwen in de B2B-omgeving, in combinatie met een passende socialmediaaanpak. Dat in combinatie met mooie commerciële resultaten maakt Soof Drinks  uniek.

Over de NIMA Marketing Company of the Year

De NIMA Marketingprijzen voor Marketing Company of the Year worden al enige decennia uitgereikt aan echte vaandeldragers van de Nederlandse marketingpraktijk. Als beroepsvereniging voor professionals in marketing wil NIMA met de jaarprijzen het werk belonen van het hele marketingteam, inclusief zijn bureaus, en inclusief het hele bedrijf/merk dat bijgedragen heeft aan het commercieel succes. De NIMA-marketingprijzen zijn dé enige echte marketingprijzen van Nederland, waarbij de gehele marketingprestatie wordt beoordeeld.

Rob Overduin (NIMA): ‘Ik wil marketing en alle disciplines die erbij horen beter op de kaart te zetten’

Op 7 juni sprak vakjournalist David de Jong van Marketing Report met Rob Overduin. Dit interview is overgenomen met goedkeuring van de uitgever.

NIMA, het Nederlands Instituut voor Marketing, is de beroepsorganisatie van professionals in marketing, communicatie en sales. We spreken met Rob Overduin, sinds september 2023 voorzitter en directeur van NIMA.

Je bent 9 maanden actief bij NIMA. Hoe kijk je hierop terug?

‘Ik ben zeer blij verrast over de hoeveelheid energie die ik hier aantrof. Ik was al enige tijd niet meer betrokken bij NIMA en dan raak je onder de indruk als je ziet hoeveel daar gebeurt. Binnen de 15 communitiy’s met elk hun eigen bestuur wordt enorm veel georganiseerd, van intervisies en rondetafels tot congressen; mooie inhoudelijke sessies waar marketeers van marketeers leren. Ik vind het indrukwekkend om te zien hoe leden elkaar verder brengen en gezamenlijk de discussie voeren over ontwikkelingen en trends en wat die betekenen voor het vak. Ook de NIMA-examens staan op een hoog peil. Niettemin lag er ook flink wat werk om op te pakken. De bureauorganisatie en de eigen marketing van NIMA moeten echt naar een hoger peil.’

Welke ambities heb je voor NIMA?

‘Ik wil de vereniging weer in het middelpunt zetten en een centrale rol geven bij alles wat we doen. NIMA is een vereniging van marketingprofessionals in bedrijven, bij bureaus, in onderwijs en wetenschap. We zijn er voor en door marketeers; geen commerciële organisatie, maar een non-profit waar we nadenken, praten, leren en discussie voeren over de toekomst van het vak. Discussies om inzicht te krijgen, wijzer te worden en zo verder te komen. Dat is onze belofte aan ieder lid.’

NIMA is een grote vereniging met meer dan 5000 leden. Hoe kijk je aan tegen de leden en de organisatie?

‘Bij NIMA hebben we individuele leden en leden in de vorm van bedrijven en organisaties, waarvan marketeers via dat bedrijfslidmaatschap zijn aangesloten. In de afgelopen jaren is het aantal bedrijfsleden afgenomen en dat is doodzonde. Juist de organisaties die zoveel baat hebben bij marketing, moeten nadrukkelijk worden betrokken bij ontwikkelingen in het vak.’

‘Deels heeft die terugval ermee te maken dat onze eigen communicatie en marketing niet goed op orde was, maar ook versnippering in het vak speelt mee. Veel marketeers noemen zich geen marketeer of marketingprofessional meer en dat is jammer. Ik zie het dan ook als een taak om het brede begrip marketing met alle disciplines daaronder vallen beter op de kaart te zetten.’

‘Het gaat niet om exacte terminologie, maar de commerciële functie die iedereen herkent en erkent als motor van de Nederlandse economie. Marketing wordt niet altijd goed begrepen, maar wie marketing begrijpt, snapt ook het cruciale belang en de onderlinge samenhang voor duurzaam commercieel succes.’

Hoe richten jullie je communicatiestrategie in?

‘Primair richten wij ons op onze eigen leden binnen de community’s, maar daar gaan we wel verandering in brengen. Als NIMA zijn we er niet alleen voor onze leden. Onze missie is om het vak in brede zin te bestendigen en te bevorderen binnen ondernemingen en zo marktgericht ondernemen te bevorderen. De leden spelen daar een belangrijke rol in, door de inbreng van hun kennis en ervaringen in de dagelijkse praktijk. Onze boodschap dat marketing bedrijven helpt om duurzaam en succesvol te ondernemen, met het belang van de klant en andere stakeholders voorop, is voor iedereen in Nederland.’

Per 1 februari 2024 hebben jullie je belang in Marketingfacts afgestoten. Wat is daar de achtergrond van?

‘Wij communiceren veel, dat is inherent aan onze missie: onze leden en docenten delen insights, de community’s hebben een agenda, we richten ons tot professionals in allerlei marketingspecialisaties, we volgen de internationale ontwikkelingen. In de afgelopen jaren is veel van de communicatie van NIMA via Marketingfacts verlopen. Daarbij is het merk en de boodschap van NIMA wat op de achtergrond geraakt. NIMA is de vereniging van, voor en door marketeers en NIMA moet ook het merk zijn waaronder we communiceren.’

‘Het was een logische stap om afscheid te nemen van Marketingfacts. Waar mogelijk blijven we overigens gewoon samenwerken. NIMA en een aantal community’s houden een profiel aan op Marketingfacts en het fungeert nog altijd als kennisarchief.’

Hoe zijn jullie sindsdien omgegaan met het delen van informatie vanuit NIMA voor jullie doelgroep?

‘We communiceren nu vooral via onze eigen kanalen en via partners met wie we samenwerken. Onze eigen site moet wel verbeterd worden. In het najaar verwachten we onze nieuwe site te lanceren die meer gericht is op het delen van kennis.’

Kennis en onderzoek zijn belangrijke pijlers van jullie vereniging. Hoe zorgen jullie dat leden hun kennis op peil houden?

‘NIMA doet eigenlijk niets anders dan kennis ontwikkelen en delen. Dat doen we via een hoop masterclasses, events, congressen en af en toe een studiereis. Een deel van de leden heeft zich ook gecommitteerd aan het structureel onderhouden van hun kennis. Zo hebben we de titel Register marketeer (RM) en Senior marketing professional (SMP). Leden met die titel zijn gebonden aan het volgen van permante educatie. Register marketeers hebben daarnaast ook nog de verplichting om actief bij te dragen aan het vak middels publicaties, lezingen enzovoort.’

NIMA is misschien het meest bekend van de opleidingen en diploma’s. Wat is er voor ontwikkeling op het vlak van deze diploma’s?

‘Er is een duidelijke trend waarneembaar onder opleiders die uitwijst dat een flink aantal studenten moeite heeft met het volgen van langere opleidingen. Ook verwachten ze minder theorie met meer toepassingsgerichte kennis, bijvoorbeeld door case studies. Voor NIMA betekent dit dat we ons aan het voorbereiden zijn om de weg naar A-, B- en C-diploma’s op te delen in deelopleidingen en deelcertificaten.’

‘Dat geeft studenten de mogelijkheid om specifiek op een bepaald deel de kennis te vergaren en om bij voldoende certificaten het diploma te behalen. Het is op die manier ook makkelijker om over een langere periode en op minder intensieve wijze een NIMA-diploma te halen zonder dat we afbreuk doen aan de kwaliteit en inhoud. Ook helpen we scholen om ze in contact te brengen met de bedrijfsleden van NIMA om praktische en actuele cases te ontwikkelen die gebruikt kunnen worden in de opleidingen. Dat levert die organisaties uiteraard ook weer het nodige op, dus zo vervullen we precies de functie die we graag innemen.’

Als je kijkt naar het marketingvak, welke effecten zie je door AI?

‘Marketingprofessionals zijn bovengemiddeld geïnteresseerd in innovatie, adapteren verandering heel snel en denken direct in kansen. Alleen al om die reden is het fascinerend om te zien hoe generatieve AI is geland in ons vak. Maar marketing blijft een mensenvak en AI is een goede en effectieve tool. Als je het effectief inzet, dan verdwijnt de corvee. Het eenvoudige werk is goed te automatiseren en AI kan bijdragen aan het versnellen van processen en verminderen van repetitieve taken. Marketingdirecteuren hunkeren al jaren naar goede, geschoolde data-analisten en daar heb je ‘m: je snelste data-analist voor een fractie van de prijs. Maar er is ook veel onduidelijk over wat AI nu exact kan en hoe betrouwbaar werken met AI is. In IT heeft men inmiddels door dat de inzet van AI om code te schrijven kan leiden tot méér werk. De code is snel gegenereerd, maar het debuggen en begrijpen kost dan weer zoveel tijd dan je beter zelf de code had kunnen schrijven. In zo’n valkuil moeten we als marketeers niet vallen.’

Welke andere trends en ontwikkelingen zie je in het marketingvak die relevant zijn en hoe gaat NIMA daarmee om voor de leden?

‘Marketing is een soort boom, waar steeds nieuwe twijgen aan groeien; sommige sterven na een paar jaar weer af en andere groeien uit tot dikke takken. Maar die stam blijft de stam. In de afgelopen 75 jaar is marketing niet zóveel veranderd. AI is uiteraard wel de meeste in het oog springende recente ontwikkeling.’

‘Maar uit onderzoek van ons en onze collega-beroepsorganisaties in Europa blijkt dat – verrassend – brand management, marketing operations, het implementeren van martech momenteel hoog op de agenda staan. En data-analyse dus, dat speelt al jaren. Marketing kan wel data driven willen zijn, maar je hebt ook marketingminds nodig om daar waardevolle marktinzichten uit te halen. Allemaal onderwerpen en ontwikkelingen die we meenemen bij onze kennisontwikkelingen en samenwerkingen. Zo werken we actief mee aan het ontwikkelen van een master datagedreven marketing van de Universiteit van Groningen.’

Binnenkort is de NIMA Marketing Day 2024. Wat is daar te verwachten?

‘Het belangrijkste van de dag zijn de marketeers die er komen, in die zin is het echt een uniek event. Je kunt er wel gezwollen taal op plakken in termen van grootste, meeste en eerste, maar dat boeit de bezoekers allemaal niet zo. Die zijn als marketingprofessionals onder elkaar en dat geeft hen – en ons als vereniging – een geweldige vibe. Zoals altijd verwacht ik ontzettend veel energie, inspiratie en inzichten. We hebben indrukwekkende plenaire sprekers, maar vooral de subsessies zijn voor veel leden en bezoekers zo waardevol.’

‘Marketeers die aan marketeers vertellen wat ze hebben meegemaakt en geleerd, ook toen het tegenzat. Met bijna 50 bedrijfscases is er voor iedereen kennis en kunde te vinden specifiek op haar of zijn terrein. En natuurlijk reiken we er de NIMA Marketingprijzen uit waarmee we marketingteams – en eens niet hun bureaus – belonen voor uitzonderlijke prestaties. Marketingsucces is teamwork en NIMA Marketing Day is een dag die je als marketeer niet zou willen missen. Dat krijgen we al jaren terug en daar doen we het voor.’

Van Gogh Museum: ‘Publiek staat centraal en wordt betrokken bij de marketing en communicatie’

Op 6 mei zijn de negen genomineerde bedrijven bekendgemaakt die in aanmerking komen voor de titel NIMA Marketing Company of the Year. De vakprijzen worden op 13 juni tijdens NIMA Marketing Day uitgereikt in drie categorieën: Small, Medium en Large. Het Van Gogh Museum ontving samen met Processionals en De Koffiejongens een nominatie in de categorie Medium. Het Van Gogh Museum wil een divers publiek inspireren met het leven en werk van Vincent van Gogh en zijn tijd. Het museum wil een leidende positie innemen op alle gebieden waar het museum zich mee bezighoudt. Op het gebied van onderzoek, tentoonstellingen, educatieve programma’s, publicaties, social media, ontsluiting van de collectie, development, maar ook op het gebied van duurzaamheid, werkgeverschap, veiligheid, beheersing van bezoekersstromen, commerciële activiteiten en nog veel meer. Het museum wil een voorbeeld zijn voor de museale sector in het binnen- en buitenland, zonder dat de kernwaarden en missie uit het oog worden verloren. In 2023 bestond het museum vijftig jaar. Dit bijzondere moment werd op grootste wijze gevierd, in lijn met de missie en kernwaarden. Yvonne Nassar is er Senior manager Marketing & Communicatie (MT-lid) en Corinne Jongh is er Hoofd Brand. Samen leggen zij uit waarom dit icoon van Nederlands cultureel erfgoed aan 2023 écht een bijzonder marketingjaar beleefde:

De NIMA jaarprijzen heten uiteraard niet voor niets zo. Jullie hebben écht iets heel goeds of bijzonders gedaan in 2023. In welke zin is deze nominatie terecht? Wat ging er goed – specifiek in 2023 – waarop jullie trots zijn?

‘Wat onze marketinginspanningen betreft richten we ons op het aantrekken van een jongere doelgroep en nieuwe generaties museumbezoekers. Vanuit de doelgroep gezien is het daarbij belangrijk om te verrassen en urgentie te creëren. In onze strategie is het belang van Nederlandse bezoekers vergroot waarbij we inzetten op meer herhaalbezoek en meer binding met de omgeving.’

‘We hebben afgelopen paar jaar toegewerkt naar 2023, toen bestond het Van Gogh Museum 50 jaar. Dé gelegenheid om een boost te geven aan overweging en bezoekintentie. In die jaren hebben we een groei gezien op de belangrijkste kpi’s, met afgelopen jubileumjaar een extreme groei en fantastische resultaten. Met ruim 341.000 bezoekers uit Nederland, 20 procent van het totaal, is onze doelstelling om in het jubileumjaar meer Nederlands publiek te trekken ruimschoots behaald. In 2022 realiseerden we een aandeel van 18 procent bezoekers uit Nederland. We verwelkomden in 2023 ook meer jongere bezoekers en families: het aandeel is verdubbeld ten opzichte van het jaar ervoor. Daarnaast laten al onze merkindicatoren een positieve, significante groei zien: we meten merkvoorkeur, onze drie merkwaarden “eigenzinnig, authentiek en in verbinding” en onze positionering “menselijk museum”’.

‘Waar we ook trots op zijn, is onze gegenereerde PR-mediawaarde in Nederland. Dit was in 2023 11,5 miljoen euro. Hiervan was ruim een miljoen in het kader van onze samenwerking met Pokémon. De samenwerking behaalde met weinig middelen wereldwijd een enorm bereik. Je kon het bijna niet missen. Naast PR hebben we een doelgerichte influencer-aanpak om microcommunities te bereiken. Bij Vincent op Vrijdag, een unieke museumavond gericht op jongvolwassenen, werken we bijvoorbeeld met Hiphophuis, Paradiso en Comfy Community.’

‘Via de verschillende socialmediakanalen worden ruim 217 miljoen mensen bereikt; er is dagelijks contact en veel engagement. We ontsluiten digitaal verhalen, onder meer  op de website, via social media en door online programmering. Zo hebben we vorig jaar in het kader van de tentoonstelling “Kiezen voor Vincent. Portret van een familiegeschiedenis” een eigen podcast ontwikkeld in samenwerking met Frank van de Lende. Voor wetenschappers en kunstliefhebbers hebben we een online bestandscatalogus gelanceerd. Met deze digitale ontsluiting van de schilderijen en tekeningen van Van Goghs tijdgenoten zijn we een voorloper binnen de cultuursector.’

‘Het publiek staat centraal en wordt betrokken bij de marketing en communicatie van programmering, tentoonstellingen en activiteiten rond de vaste collectie. Op deze wijze dragen we met marketing en communicatie bij aan de missie van het Van Gogh Museum: het inspireren van een divers publiek met het leven en werk van Vincent van Gogh en zijn tijd.’

Het leuke aan de jaarprijzen is dat NIMA echt ‘de teamprestatie’ op het podium zet. Marketingsucces is een groepsactiviteit. Kunen jullie iets vertellen over de samenstelling van jullie team of de manier waarop jullie marketing is georganiseerd?

‘De Groep Marketing & Communicatie bestaat uit de afdelingen Brand – waar alle marketeers werken -, Insights, Digitaal, Corporate Communicatie & PR en team Evenementen. Hier werken zo’n dertig collega’s. Drie afdelingen hebben een afdelingshoofd en het team een teamleider. De Senior Manager Marketing & Communicatie is verantwoordelijk voor de hele groep en heeft zitting in het managementteam. De afdeling Insights wordt rechtstreeks aangestuurd door de senior manager. Bij het Van Gogh Museum werken in totaal 372 medewerkers.’

‘We hebben een rijk stakeholderveld en werken zowel B2C als B2B, nationaal en internationaal. Naast bezoekers, willen we bijvoorbeeld ook shoppers, wetenschappers, sponsors, commerciële partners, onderwijsinstellingen of andere maatschappelijke instellingen aan ons binden. In het museum, online en via programmering buiten de museummuren.’

We werken allemaal in een vak waar hypes en trends een grote rol spelen. We zijn als vakgebied altijd in voor iets nieuws. Welke grote verandering heeft bij jullie marketing een grote rol gespeeld afgelopen jaren?

‘In onze strategie staat “impact” in plaats van “groei” centraal. We kiezen er bewust voor om het aantal beschikbare tickets per dag te beperken. Hierdoor lagen de bezoekerscijfers weliswaar lager dan vóór de coronapandemie – 1,7 miljoen bezoekers in 2023 ten opzichte van 2,14 miljoen bezoekers in 2019 -, maar werd de prettige bezoekerservaring gewaarborgd. Vorig jaar hadden we een Net Promoter Score van 70%.”

“Het totaal aantal bezoekers in 2023 is met 24% gestegen ten opzichte van 2022 waarin we ruim 1,3 miljoen bezoekers ontvingen. In dat jaar waren de effecten van de coronapandemie nog sterk voelbaar. Onze ambitie is om een goed evenwicht te vinden tussen bezoekersaantallen, bezoekersmix, klantbeleving en een duurzaam financieel bedrijfsmodel.”

“De transitie van groei naar impact betekent ook focus aanbrengen en keuzes maken. Organisatiebreed en als Groep Marketing & Communicatie. We hebben een rijk stakeholderveld, waarin veel behoeftes en belangen samenkomen. Door de scope te verkleinen en te sturen op outcome in plaats van output, streven we ernaar om samen met onze partners haalbare en meetbare impact te maken. Zo bieden we bezoekers bij de tentoonstelling “Matthew Wong I Vincent van Gogh. Painting as a Last Resort” een unieke audio-ervaring. Theater- en podcastmaker Simon Heijmans – bekend van De Brand in het Landhuis – schreef speciaal voor de tentoonstelling een poëtisch audioverhaal. In een “Brief aan Matthew” neemt hij je mee op een persoonlijke ontdekkingstocht door de tentoonstelling. Momenteel werken we aan een impact-dashboard, zodat we onze stappen en resultaten op dit gebied kunnen verduidelijken en delen.’

‘We hebben ook een focus aangebracht op het sociaalmaatschappelijk gebied waar we impact willen maken in de komende jaren: met het mentale welzijnprogramma “Open up met Vincent” wil het museum, vanuit de kunst en het levensverhaal van Vincent, een positieve bijdrage leveren aan het gesprek over mentaal welzijn. Een logische keuze ook, gezien de mentale gezondheid van jongeren in Nederland onder druk staat. Uit RIVM-onderzoek blijkt onder meer dat één op de zeven jongeren depressieve klachten heeft, één op de drie prestatiedruk ervaart en dat het stigma omtrent mentale problemen ook onder jongeren nog groot is. 75 procent van de psychische problemen ontstaat vóór het 25e levensjaar.’ 

‘Ons nieuwe onderwijsprogramma “Mentaal welzijn & burgerschap” biedt handvatten om mentaal welzijn bespreekbaar te maken en om er concreet mee aan de slag te gaan. Zo leren leerlingen niet alleen Vincent kennen. Maar vooral ook zichzelf en elkaar.’

[Een mooie quote van Vincent hierover: ‘Vroeger wist ik wel dat je je armen en benen kon breken en dat dat dan later weer kon herstellen, maar ik wist niet dat je geestelijk gebroken kon worden en dat dat nadien ook herstelde.’ Hij schreef dit in een brief aan zijn broer Theo in 1889.]

We blijven wel NIMA: scholing, opleiding, kennis opdoen speelt voor de beroepsvereniging een belangrijke rol. Hoe doen jullie dat? Waar halen jullie als team je kennis en inspiratie vandaan om echt scherp te blijven?

‘Veel van onze inspiratie komt van Vincent van Gogh. Hij schreef veel brieven, vooral aan zijn broer Theo; zijn beste vriend en vertrouweling. Over hoe hij het leven zag, hoe hij zich voelde en hoe hij zichzelf telkens weer uitdaagde. Aangezien we zo’n 700 brieven van hem hebben weten we veel over zijn leven, zijn kunstwerken en zijn tijd.  Kijk maar eens naar wat Vincent aan zijn broer Theo schrijft in 1883 over ambitie: “De scheppingskracht kan men niet inhouden, het moet eruit wat men voelt”.’

‘Daarnaast zijn we lid van verschillende brancheverenigingen – op gebied van marketinginnovatie, digitaal, data, communicatie en cultuursectorspecifiek. Omdat de teams allemaal een eigen specialisatie hebben en we daarbinnen ook met specialisten werken, maken we gerichte opleidingsplannen. Denk aan projectmanagement waarbij ingezoomed wordt op de “humane kant”, het zelf trainen van een AI-taalmodel of een cursus voor nieuwe leidinggevenden.’

‘Het publiek inspireert ons ook dagelijks: we verdiepen ons continue in de verschillende doelgroepen, onze bezoekers en regelmatig ook in onze andere stakeholders. Via onderzoeken, trendrapporten en gesprekken. Alleen al de after visit-enquête die bezoekers na elk bezoek per mail ontvangen, levert jaarlijks zo’n 57 duizend ingevulde enquêtes en veel waardevolle inzichten op. Waar nodig nemen we gelijk actie. Daarnaast delen we inzichten met aanbevelingen wekelijks, maandelijks en jaarlijks met de rest van de organisatie, bijvoorbeeld tijdens een dagopstart van de beveiligers of collega’s van bezoekersservice.’

Bijna alle marketingprijzen die in Nederland worden gaan over marketingcommunicatie; de reclame, de creatie, de campagnes, noem maar op. Dit gaat over álle marketing, van slim data-gebruik en strategie tot klantervaring. Commercieel succes in een snel veranderende wereld. Wat maakt dat jullie daar goed in zijn?

‘We benaderen marketing en communicatie in de volle breedte. Zorgen dat we de regie hebben over alle marketing p’s – product, prijs, plaats, promotie en personeel, gerelateerd aan ons vakgebied. Daarnaast zorgen we ervoor dat we waar nodig vroegtijdig aan tafel zitten. In de culturele sector werken we met deze p’s, uit de Code Culturele Diversiteit: programma, publiek, personeel en partners. Binnen het Van Gogh Museum werken we met cross-functionele projectteams. Op elk niveau zorgen we dat we volwaardig gesprekspartner zijn: zoals bij de ontwikkeling van de organisatiestrategie, samenstelling van de tentoonstellingsagenda en ontwikkeling van nieuwe (online) programmering.’

‘Zo hebben een nieuwe gestructureerde prijsbepaling en –aanpak. Middels onze prijsstelling willen we bezoekers, degenen met én zonder Museumkaart, stimuleren om deel te nemen aan programmering zoals Slow Looking-rondleidingen, familiedagen tijdens de vakanties en yogasessies. Daarnaast hebben we een speciale prijs geïntroduceerd voor jongvolwassen-aanbod zoals Vincent op Vrijdag om de drempel te verlagen. Het jubileumjaar hebben we bewust op verschillende plekken georganiseerd om dit samen met Nederland te vieren: in het museum met drie fantastische jubileumtentoonstellingen en eigenzinnige programmering op het Museumplein met een festival en droneshow, online door onze verhalen te ontsluiten en in het land met een speciale verjaardagsactie waarbij mensen werden uitgenodigd om Van Gogh te zien in inspirerende mensen om hen heen. Samen met Pokémon sloten we het feestjaar af: om nieuwe generaties in hun belevingswereld aan te spreken, creëerden Pokémon kunstenaars Van Gogh schilderijen met Pokémon karakters. Deze werden verwerkt in verschillende educatieve activiteiten. We hebben in de periode van de samenwerking drie keer zoveel families verwelkomd dan in dezelfde periode in het jaar ervoor.’

‘Dit alles in samenwerking met alle collega’s van het Van Gogh Museum, onze partners en bureaus. Samen verrassen we nieuwe generaties museumbezoekers, creëren we urgentie en dragen we bij aan de missie van het Van Gogh Museum.’

Beeldcredits: Jelle Draper – Van Gogh Museum

(Blogpost) Wetenschappelijk bewijs om jouw plek aan de tafel te claimen als marketingmanager

Opgelucht kunnen marketeers weer ademhalen. We hebben empirisch bewijs dat we waarde toevoegen aan het bedrijf! Of liever gezegd, bewijs dat marketeers die hun waarde blijven aantonen binnen het bedrijf, een meer marketinggedreven organisatie creëren.

Deze column is geschreven door Nathalie Hogendoorn, NIMA Senior Marketing Professional (SMP) en freelance marketing- en communicatieadviseur. Zij werkte voor merken als Ahold, Pathé, TUI, De Hypotheker, Vitens en ANWB. Ook staat ze wekelijks voor de klas bij de Hogeschool van Amsterdam om het marketingvak over te brengen aan de nieuwe garde. Columns en gast-postings op Nima.nl vertegenwoordigen de mening van aangesloten leden.

En dat wil je, als marketingmanager. Want dan zit je aan tafel op de juiste momenten. Om mee te denken op strategisch niveau. Op een vroeg moment, zodat je de plannen kunt vormen, in plaats van pas ingeschakeld worden wanneer er een post over gemaakt moet worden.

Journal of Marketing-publicatie

Marketing asset accountability, of in gewoon Nederlands: het verantwoorden dat je je budget en mensen nuttig inzet, is het onderwerp van een onlangs gepubliceerd onderzoek in Journal of Marketing. Met dank aan de wetenschappers Guenter, Guenter, Lukas en Homburg, heb je nu een excuus om die tijd in je agenda echt vrij te maken om intern het gesprek aan te gaan.

Wetenschappelijk bewijs

Wat staat je te doen? Aantonen hoe het werk van jouw afdeling effect heeft op het bedrijfsbelang, volgens deze wetenschappelijke studie. Voorbeelden van marketing assets zijn het merk en de relatie met de klant. Het meten hiervan levert, nu dus bewezen, een breder marketingbegrip op binnen de organisatie. Een meer langetermijn-marketingfocus, waardoor jij je kunt richten op het bouwen van een merk, in plaats van (alleen) op kortetermijn-acties. Dat zorgt uiteindelijk voor meer vertrouwen in de marketingfuncties, waardoor je jezelf juist minder hoeft te verantwoorden. Ideaal, toch?

Neerlands’ trots

De publicatie is doorspekt met verwijzingen naar onze (onze!) Nederlandse Frambach en Leeflang, die al tijden publiceren over marketing accountability. Waar wetenschappelijke papers vaak taaie kost zijn, loodst het boek van Frambach en Leeflang ‘Marketing aan de top’ uit 2009 je moeiteloos door het thema accountability heen. Te kort door de bocht vat ik ‘m zo samen: steek als marketeer ook tijd in het intern laten zien wat je doet, zodat je dat kunt blijven doen.

Vernieuwing verantwoorden

“We accept that marketing asset accountability is not without issues—it involves assumptions and uncertain predictions of future financial outcomes” zetten onze Amerikaanse collega’s van de AMA in de samenvatting. Dit is natuurlijk het heikele punt. Om relevant te blijven voor je doelgroep moet je blijven vernieuwen en het effect van vernieuwing valt niet altijd te voorspellen.

Onderbouwde overtuigingskracht

Waar de FMCG’ers onder ons nog aanspraak kunnen maken op de database van Nielsen en de lessen van Byron Sharp, moeten onze onze diensten-collega’s het nóg meer hebben van hun interne overtuigingskracht. Maar ook zij kunnen op data en de wetenschap terugvallen. Juist. Want zo professionaliseren we niet alleen jouw afdeling, maar ons gehele vakgebied. En dat is hoognodig, want o.a. de Edelman trust barometer toont aan dat het slecht gesteld is met het vertrouwen in de marketeer.

Wat was jouw laatste interne tentoonstelling?

Je hebt dit stuk tot aan hier gelezen. Dat betekent dat het onderwerp je boeit. Vraag jezelf eens af: wanneer heb jij de muren voor het laatst volgehangen met je uitingen van de afgelopen tijd? Hoe deel je metingen? Wat bespreek je met je interne stakeholders?

Aan de bak, marketeer 😉

En voor de doorzetters onder ons, hier is de gehele publicatie in Journal of Marketing

Beeldcredits: Unsplash Dylan Gillis

NIMA Business for Better: ‘Bestaat er zoiets als marketing zónder manipulatie…?’

Opvallend hé? Ben je met een thema bezig, dan zie je overal om je heen voorbeelden van datgeen waar jij net mee bezig bent. Zal wel iets te maken hebben met een roze olifant (of met Google algoritmes). Zo vraag ik me de laatste tijd steeds vaker af of beïnvloedingsvrije marketing wel kan bestaan? Dit als onderdeel van de demarketing theorie die ik samen met mijn collega Charlotte Kobus aan het ontwikkelen ben.

NIMA Business For Better is een columnreeks op NIMA.nl. Vijf marketing-professionals met geheel verschillende achtergrond, maar met een stevige NIMA-betrokkenheid, zijn uitgenodigd om ons op regelmatige basis bij te praten over hun expertise en insights. Deze posting is geschreven door Marco Kuijten, schrijver van artikelen (o.a. NIMA, Marketingfacts, Retailtrends en The Optimist) en de boeken ‘Marketing in de nieuwe economie’ en ‘Consumens’. Hij is onderzoeker bij het lectoraat Ondenkbare Marketing en docent Commerciële Economie bij Avans hogeschool in ’s-Hertogenbosch. Vanuit die positie is zijn ambitie om het (commercieel) economisch onderwijs, en daarmee ook de beroepspraktijk, te veranderen.

Iedere uiting is in principe al een vorm van beïnvloeding die de keuze van de consument al niet meer geheel autonoom maakt. Maar maken we als individu wel volledig autonome keuzes? Waarschijnlijk niet. Maar welke plaats zou marketing moeten innemen op het spectrum van autonomie tot dwang met ergens daar tussenin beïnvloeding en manipulatie?

‘Marketing voorziet gewoon in een behoefte’

Het is een eeuwige discussie: doet marketing nou aan beïnvloeding of is het gewoon rechtstreekse  manipulatie? Marketeers zelf zullen stellen dat marketing enkel aan beïnvloeding doet. Zo ook mijn oud-student Melissa van Eerden op Frankwatching. Zij stelt dat bedrijven (neuro)marketing inzetten om de behoefte en verlangen van hun klanten beter te begrijpen. Zodat ze daar op in kunnen spelen met hun marketing uitingen. Dit alles met oprechte intenties natuurlijk, om het leven van ons consumenten te verbeteren. Daar heb ik zo mijn twijfels bij.

Is het ‘behoeftes vervullen’ als jij als marketing zelf die behoeften creëert door gelikte reclame uitingen met rolmodellen die het leven leiden waar wij allen van dromen? Marketing wuift veel weg onder het mom van “het is de behoefte van de consument”, maar hoe vrij is die consument onder een constante stroom van reclame uitingen en andere marketinginspanningen? Zou een oprechte (de)marketeer niet eerder denken in de belangen van het individu – zoals ik ook betoog in mijn oproep om te denken als een socioteer?

Melissa stelt dat marketing niet aan manipulatie doet, omdat ze consumenten niet dwingt om spullen te kopen. Dat jij als consument vrijheid hebt om spullen te kopen en dat marketing helpt om je écht blij te laten zijn met je aankopen. Gezien het feit dat we met z’n allen meer kopen dan we nodig hebben en dat we evenmin gelukkig(er) lijken te worden van al die aankopen, doet mij toch vermoeden dat het misschien geen dwang is die marketing uitoefent, maar dat er zeker wel sprake is van manipulatie. Waarom zouden we anders spullen kopen die we niet nodig hebben en waar we niet gelukkig van worden? Omdat we die “behoefte” hebben?

Of is het toch manipulatie?

Iemand die óók het beïnvloeding/manipulatie debat lijkt te voeden is oud-reclame maker Stephan van Ummelen. Bij aankoop van zijn boek ‘Betekenis & bullshit’ krijg je van de uitgever het boek van Cialdini erbij cadeau. En daar is Stephan eigenlijk niet zo blij mee, want Cialdini is toch een soort wolf in schaapskleren. De boeken van Cialdini gaan over ‘beïnvloedingstechnieken’ maar het is ronduit en platvloerse manipulatie. Of zoals Stephan stelt over Cialdini: “zijn boek is gevaarlijk omdat het krachtige instrumenten geeft aan marketingafdelingen om mensen te manipuleren bij het maken van keuzes.” In dat licht bezien is er een dunne scheidslijn tussen beïnvloeding en manipulatie en gaat het om de mate waarin je het individu richting een bepaalde keuze stuurt.

Stephans’ beeld van marketing correspondeert met mijn beeld van marketing; hij stelt dan ook dat we Cialdini moeten lezen als manier om onszelf te wapenen tegen manipulatietactieken van marketing.

Alhoewel ik me meer kan vinden in de denkwijze van Stephan, dan in die van Melissa, is er wat mij betreft nóg een vraag over beïnvloeding versus manipulatie die eigenlijk nooit wordt gesteld: moet marketing überhaupt aan beïnvloeding doen? In plaats van af te vragen of marketing aan beïnvloeding doet, of aan manipulatie, zou je ook de vraag kunnen stellen of er zoiets kan bestaan als beïnvloedingsvrije marketing? Rob Hardy stelt met zijn non-coercive marketing dat de enige rol van marketing zou moeten zijn het openen van verschillende deuren, door open en eerlijk en transparant te zijn in je communicatie, en dat het aan de consument is of, wanneer en door welke deur hij stapt om zaken te doen. Is dat dan volledige autonomie geven aan de consument? Of zijn we dan als marketing zijnde nóg steeds bezig met beïnvloeden? Alleen nóg minder dwingend.

Wat zou er vóor beïnvloeding moeten komen?

Kan de beïnvloedingsgeest eigenlijk nog wel terug in de fles? Want zoals de roze olifant in de intro van dit artikel: je kan niet níet aan hem denken. Wat zou de (de)marketeer wél kunnen doen om zijn invloed op de consument in ieder geval te minimaliseren? Volgens het onderzoek dat we doen met het lectoraat Ondenkbare Marketing van Avans Hogeschool en een aantal gepassioneerde en betrokken marketeers die met ons mee op zoektocht gaan naar de toekomst van marketing, zouden we:

  • Eerlijk, open en transparant zijn in onze communicatie en intenties. Geef alle informatie die de consument wil en nodig heeft om zijn keuze te maken. Dat kan dus ook betekenen dat je eerlijk bent over de producten en diensten die je concurrenten aan bieden. Als zij (voor sommige gebruikers) een beter aanbod hebben, dan moet je dat ook eerlijk vertellen.
  • Alternatieven moeten presenteren zodat de consument een eerlijke vergelijking kan maken. Ook hier hoeven dat niet per sé eigen alternatieven te zijn, maar kunnen dat ook alternatieven van de concurrent zijn, óf het alternatief kan zijn dat de consument eigenlijk beter af is zonder en dus het product helemaal niet hoeft te kopen.
  • Oprecht en puur moeten zijn in onze intenties. Denk niet in je eigen belang of gewin en handel niet ten koste van de consument of anderen. Behoeften van de consument worden vaak gecreëerd en gevoed door ons marketing, ook al zijn ze vaak helemaal niet in het belang van de consument. Laat de consument dus vooral zelf de vraag stellen of het in zijn belang is om zaken met je te doen.
  • Onze claims moeten durven laten toetsen en de tekortkomingen moeten benoemen. Voorkom fake autoriteit met neppe claims. Het ‘autoriteits-principe’ van Cialdini is volledig gericht op autoriteit. Maar in de marketing en reclame zijn veel autoriteitsfiguren nep en dus ook hun claims.
  • De uiteindelijke keuze om zaken met te doen en het moment waarop aan de consument moeten laten. Oefen geen dwang of druk uit op de consument om zaken met je te doen. De consument weet zelf het beste wanneer hij daadwerkelijk behoefte heeft aan je product.
  • Moeten samenwerken met de consument, het gaat over jij en de consument en niet jij tegen de consument. Marketing is geen wedstrijd en de meest duurzame relaties zijn de relaties van symbiose en wederzijds respect en niet gebaseerd op scheve machtsverhoudingen en misbruik.

Volledige autonomie bestaat waarschijnlijk niet. Want zelfs zonder marketing zouden we ons laten beïnvloeden door anderen. Maar kunnen en durven we als marketing zijnde niet alleen manipulatieve technieken los te laten maar óók onze beïnvloeding los te laten? Wat zou dat betekenen voor de consument en zijn koopgedrag? Maar óók: wat zou dat betekenen voor hoe men naar marketing kijkt? De geloofwaardigheid van marketing? In mijn optiek zou het een eerste stap zijn om de relatie die marketing heeft met de consument te verbeteren en het vertrouwen te herstellen. Hoe zouden we die vorm van marketing kunnen noemen: zie onderstaande figuur….suggesties? Of is dit toch standaard equipement van de demarketeer? Hoe kijken jullie marketeers hier tegenaan? Ik ben benieuwd….

Foto Credits: Unsplash – Yellow Cactus

#NMDay24 Update: Erwin Jongh en Nick Tuinenburg van Toyota

Erwin Jongh (links op de foto) is Product & Development Manager bij Toyota en Nick Tuinenburg (rechts) Productmanager Toyota Bedrijfswagens. Samen vertellen zij tijdens Nima Marketing Day hoe je in een markt met vrijwel gelijke producten een positie inneemt.

Erwin is 24 jaar werkzaam bij Toyota Nederland, met name in het ontwikkelen van nieuwe strategieën en proposites die bijdragen aan de missie en visie van Toyota, namelijk het aanbieden van totale mobiliteitsoplossingen. Hierin staat de weg naar Zero Emission centraal.
Nick is sinds 2022 werkzaam als Productmanager Toyota Bedrijfswagens. Hij is verantwoordelijk voor het aanbod en de proposities in het compacte en middensegment bedrijfswagens. Met wijzigende wet- en regelgeving, meer nadruk op elektrisch rijden én stevige concurrentie is dit altijd uitdagend! Wij stelden hen enkele vragen.

De 8e editie van Nima Marketing Day vindt plaats op donderdag 13 juni 2024 in De Fabrique in Utrecht. Tijdens NMD geven maar liefst 70 marketingcollega’s inspirerende en interactieve presentaties verdeeld over tien zalen. We starten en eindigen de dag met smaakmakende plenaire sessies. Bovendien maken we de winnaars van de Nima Marketingprijzen bekend. Check nimamarketingday.nl voor updates. Dit interview is geschreven door Nanny Kuilboer.


Wat is jullie persoonlijke motivatie om te spreken tijdens Nima Marketing Day?
Erwin: ‘Mijn motto is kennis is macht, kennis delen is kracht. Ik krijg energie van het inspireren en overdragen van kennis aan derden. Bovendien krijg je daar ook automatisch weer veel kennis voor terug.
Nick: Ik vind het ontzettend leuk om mensen mee te nemen in het verhaal van Toyota Bedrijfswagens.

Wat vinden jullie het goede aan een samenkomst als NMD?
NMD biedt de mogelijkheid om te kunnen luisteren en napraten met diverse professionals uit het veld die je in het dagelijks werk niet zomaar tegenkomt.

Wat hopen jullie dat bezoekers van jullie sessie meenemen naar huis?
Het doel van onze sessie is om de bezoekers ons verhaal te vertellen, te laten delen in de keuzes en hopelijk biedt het inspiratie voor de deelnemers.

Kunnen jullie een tipje van de sluier lichten met betrekking tot de presentatie?
Veel bedrijven willen, andere zijn nu al verplicht en de rest moet op termijn hun wagenpark op enige manier verduurzamen. Dit levert ondernemers veel vragen en uitdagingen op, van praktisch tot aan fiscale en HR-vraagstukken. En opeens is energie niet vanzelfsprekend beschikbaar. Toyota ontwikkelde een strategie om juist hiervan het onderscheidende vermogen te maken en neemt jullie hier graag in mee.